Wie auto wil rijden, zal eerst zijn rijbewijs moeten behalen. Daarover bestaat bij niemand enige twijfel. Eerst kennis maken met de regels die zijn vastgelegd in de Wegenverkeerswet en vervolgens onder toezicht van de rijinstructeur het autorijden leren. Dat is de procedure die door iedere automobilist is doorlopen. Het feest is pas compleet als ook het rijbewijs wordt behaald na een onafhankelijke toetsing door een examinator van het CBR. Zonder het zelf in de gaten te hebben, krijgt de automobilist in spé zo te maken met verschillende partijen. Een vergelijkbare situatie vinden we bij de opleidingen en de bijbehorende examinering in het bedrijfsleven waar regelgever, toezichthouder en examinator naast en onafhankelijk van elkaar werken aan hetzelfde doel: veilig werken in een veilige omgeving. Stichting Samenwerking Voor Veiligheid (SSVV) vervult daarbij een sleutelpositie.
Gedegen opleiding – vertrouwde examinering
Samenwerken voor veiligheid is sinds jaar en dag de slogan van SSVV. Het samenwerkingsverband van (branche)organisaties uit de Nederlandse industrie richt zich op het veiliger en gezonder maken van het werken in risicovolle omgevingen – van boorplatform tot railinfrastructuur en van bouwplaats voor de woning- of utiliteitsbouw tot chemische fabriek. In analogie met de automobilist geldt ook hier: de veiligheid wordt verbeterd door een kwalitatief goede en gedegen opleiding en bijbehorend examen. De vraag is dan natuurlijk wel hoe de kwaliteit van dat examen boven elke twijfel verheven blijft. Toezicht op het examen is daarop het antwoord.
Maar eerst is het goed om even de achtergrond te schetsen. Daarvoor gaan we een aantal decennia terug in de tijd; naar het begin van de jaren negentig van de vorige eeuw toen het VCA-examenstelsel werd ingericht. Kort daarvoor, aan het eind van de jaren tachtig was VCA van kracht geworden in de petrochemische sector. Met een set van regels voor veiligheid, gezondheid en milieu, moest de veiligheid in deze sector verder worden verbeterd. Al snel blijkt dat het werkt en groeit VCA uit dankzij een samenwerkingsverband van diverse sectoren waarvoor een instrument als VCA een nuttig hulpmiddel bleek. Dat samenwerkingsverband staat tegenwoordig bekend als de Stichting Samenwerken Voor Veiligheid (SSVV). Tegenwoordig is VCA met ruim 1,5 miljoen gediplomeerde professionals en 15.000 gecertificeerde bedrijven één van de grootste certificatieschema’s in Nederland. Jaarlijks komen daar zo’n 180.000 VCA-gediplomeerde professionals bij. Als schema-eigenaar zorgt SSVV er daarbij voor dat de inhoud van de certificatieschema’s blijven aansluiten bij de dagelijkse werkpraktijk.
VCA en SOG
Dezelfde brancheorganisaties die bij de totstandkoming en ontwikkeling van VCA betrokken zijn, hebben vaak ook hun eigen branche-specifieke opleidingen, trainingen en instructies. Deze zijn onder meer nodig om veilig werken te bevorderen. Niet voor niets is het ook een VCA-eis dat medewerkers bepaalde kennis en kunde moeten hebben om specifieke risicovolle taken en werkzaamheden in een risicovolle omgeving uit te voeren. Deze instructies, trainingen en opleidingen zijn samengebracht in de SSVV Opleidingengids, kortweg SOG. De SOG Petrochemiekwalificaties (SOG-P) zijn daarbij bedoeld voor operationele medewerkers (van opdrachtgevers of aannemers) die risicovolle taken uitvoeren in de Nederlandse petrochemie, maar ook in andere sectoren.
Binnen het SOG-P aanbod worden jaarlijks zo’n 15.000 examens afgenomen. Deze zijn verdeeld over de opleidingen:
- Werken met een vorkheftruck
- Werken met een statische boom hoogwerker cat. 1B
- Werken met een mobiele verticale hoogwerker cat. 3A
- Werken met een mobiele boom hoogwerker cat. 3B
- Werken met een verreiker voor heffen
- Werken met een verreiker voor heffen en hoogwerken
- Verplaatsen van lasten met handhijsgereedschap
- Aanslaan en begeleiden van lasten
- Werken met twin ferrule fittingen
- Werken als buitenwacht (mangatwacht)
- Gasmeten
- Werken met onafhankelijke adembescherming
- Werken aan flensverbindingen
- Werken aan flensverbindingen volgens protocol
- Werken aan flensverbindingen volgens protocol met torque- en tensioning apparatuur
Diplomastelsel
Terug naar de historie: nadat de VCA-examens eerst onder het Europese persoonscertificatiesysteem (met toezicht door de Raad voor Accreditatie, RvA) werden uitgevoerd met zes certificerende instellingen, wordt eind negentiger jaren een diplomastelsel ingericht dat niet gebonden is aan persoonscertificering. De Stichting Examenkamer werd daarbij als toezichthoudende instelling door SSVV aangewezen in het diplomastelsel. Voor de examens zelf kan gebruik worden gemaakt van zo’n 50 examencentra. Anno 2022 zijn hiervan nog 16 VCA- en SOG-examencentra over. Om verwarring te voorkomen met het persoonscertificatiesysteem wordt sindsdien gesproken over persoonsdiploma´s in plaats van certificaten.
Onafhankelijk toezicht belangrijk
In het hele proces van examineren is een onafhankelijk toezicht op examinering van belang. Juist dat toezicht helpt SSVV te waarborgen dat VCA- en SOG-P-diploma's alleen worden toegekend aan mensen die hebben aangetoond over de kennis (VCA & SOG-P) en kunde (m.n. SOG-P) te beschikken waar het diploma voor staat.
Bij het examineren gaat het niet alleen om een correcte uitvoering van het examen maar ook om het vertrouwen in het examenproces, zoals hierna wordt uitgelegd; het proces dat ervoor zorgt dat het diploma of certificaat wordt verkregen. Voor dat vertrouwen is onafhankelijk toezicht belangrijk.
Volledig onafhankelijk examineren, zoals dat voor automobilisten geldt die geëxamineerd worden door iemand van het CBR, is in principe de gouden standaard. Het SOG-P stelsel is vanuit de historie in de praktijk anders ingericht en vandaar dat SSVV er in het SOG-P stelsel voor kiest om naast deze gouden standaard ook een andere werkwijze toe te staan. Zo is het uit praktische overwegingen bij SOG-P examinering toegestaan dat trainers ook de rol van examinator vervullen. Hiermee wordt optimaal gebruik gemaakt van de tijd, kennis en kunde van de trainer/examinator. Deze vorm van examineren is duidelijk niet onafhankelijk en daarom is het extra belangrijk dat SSVV duidelijke afspraken maakt met betrokken partijen als onderdeel van goed kwaliteitsmanagement. Het is daarbij heel prettig en nodig dat SSVV scherp wordt gehouden door een onafhankelijk toezichthouder. Stichting Examenkamer vervult deze rol. Vanuit hun uitgebreide expertise ondersteunen zij SSVV bij het op orde houden van de governance van SSVV-examinering en bij de controle en toezicht op de uitvoering van de vastgestelde procedures.
|
Wat doen de Stichting Examenkamer en de examencentra? De Stichting Examenkamer wordt ingeschakeld door SSVV om de kwaliteit van en het vertrouwen in het examenstelsel te helpen waarborgen. Zo adviseert de Stichting Examenkamer de SSVV over de inrichting (governance) van SSVV examineringen. De stichting houdt ook steekproefsgewijs en onaangekondigd toezicht bij examens, om te zien of deze inderdaad worden uitgevoerd zoals door SSVV voorgeschreven. Stichting Examenkamer kan hierdoor aan SSVV verslag uitbrengen over de proffesionaliteit en zorgvuldigheid waarmee de examens worden uitgevoerd. Mocht een partij structureel niet naar behoren functioneren dan zijn er ook maatregelen mogelijk. De SSVV-regels hierover liggen vast in examenreglementen die zijn opgesteld met o.a. de Algemene Beginstelen van Behoorlijk Examineren van de Examenkamer in gedachten. Het toezicht wordt uitgevoerd bij examencentra. Deze zijn verantwoordelijk voor de deugdelijke uitvoering van de examinering. Dat betekent dat examencentra de examinator aansturen, maar ook dat zij zorgen voor interne audits bij de examinering, de administratieve afhandeling van examens, het verstrekken van diploma’s of certificaten en ervoor zorgen dat deze worden geregistreerd in het Centraal Diploma Register. Zo kan aan de poort in no-time worden gecontroleerd of de betreffende medewerker daadwerkelijk over het diploma beschikt die hij of zij claimt te hebben. |
Voor SSVV is onafhankelijk toezicht op de examinering een onmisbaar onderdeel van de borging van kwaliteit en betrouwbaarheid van de VCA- en SOG-P examens. Binnen vastgestelde kaders zijn examencentra vrij om zelfstandig examens te laten plaatsvinden. Dit maakt het stelsel organisatorisch flexibel terwijl er vertrouwen is dat kandidaten deugdelijk en objectief beoordeeld worden. De onaangekondigde steekproeven van Examenkamer zijn daarbij een belangrijk middel om de integriteit van het examenproces hoog te houden. Daarmee blijft het vertrouwen in het examenstelsel én de waarde van het diploma behouden: belangrijk voor werknemer, werkgever, opleider, inhurende partij én examinator!
Blijft u zich er wel altijd van bewust dat de VCA- en SOG-P-opleidingen en examens gaan over het minimumniveau aan kennis en kunde. Voor elke specifieke werkplek moet de werkgever nagaan op welke punten aanvullende kennis en kunde nodig is.